Werking en geschiedenis - HK Berchem | © 2021

Volg ons ook op
Bewaar samen met ons het heden en verleden van Berchem

Bewaar samen met ons
het heden en verleden van Berchem
Heemkring Berchem
Heemkring Berchem
Heemkring Berchem
Ga naar de inhoud
Heemkring Berchem vzw  |  Wie zijn we?
Heemkring Berchem vzw
We houden ons bezig met het verzamelen, bewaren en het beheren van de Berchemse geschiedenis en voorwerpen.
Heemkring Berchem is de erfgoedvereniging van en voor de vroegere gemeente en nu het district Berchem van de Stad Antwerpen.

Onze werking bestaat volledig uit vrijwillige medewerkers die zich met liefde inzetten voor het verzamelen en het behoud van ons Berchems lokaal erfgoed en geschiedenis.
Iedereen met interesse en voorliefde voor ons Berchems erfgoed en zijn lokale geschiedenis is altijd welkom om ons bekwaam team te versterken.
Wat is Heemkunde?
Heemkunde, naar het woord heem, is onderzoek naar de eigen leefomgeving. Heemkunde valt onder het immateriële culturele erfgoed en omvat alle wetenschappen op lokaal of regionaal niveau, met als doel heemkennis te vergaren. Het onderzoek kan gericht zijn op de geschiedenis (bijvoorbeeld door middel van archeologie), geografie, demografie, genealogie, dialectologie, toponymie, aardrijkskunde, biologie en ecologie van een woonplaats of omgeving. Heemkunde kan zich op zowel het heden als het verleden richten.

Geïnteresseerden verenigen zich in een heemkundige kring, heemkring of oudheidkundige vereniging. Om hun bevindingen te delen publiceren heemkundige kringen een tijdschrift of een jaarboek, beheren ze een lokaal erfgoed en organiseren ze activiteiten zoals lezingen, theater of tentoonstellingen. Tegenwoordig vestigen de kringen zich op internet, onder de vorm van een website of via aanvullingen op de internetencyclopedie Wikipedia.
Heemkunde en volkskunde (vroeger folklore genoemd) worden vaak als synoniemen gebruikt en richten zich grotendeels op dezelfde onderzoeksthema's.

Een heemkundige kring, heemkundekring, heemkring of historische vereniging is een vereniging van vrijwilligers die zich bezighoudt met heemkunde, het bevorderen van belangstelling voor de eigen leefomgeving en het  vergroten van kennis over die omgeving in het verleden en heden. Vaak is een heemkundige kring gebonden aan een stad of gemeente, en probeert die de geschiedenis van die plaats levendig te houden.
De leden trachten dit doel te bereiken door onder andere het verrichten van studie en archiefonderzoek, het uitgeven van publicaties, het houden van lezingen of het inrichten van exposities.
De kwaliteit en de mogelijkheden voor historisch onderzoek verschillen sterk van plaats tot plaats. Zo beschikken sommige heemkundige kringen nog over een eigen archief en moeten anderen zich wenden tot archiefdiensten van de overheid. In principe zijn heemkundige kringen ook voor iedereen toegankelijk waardoor ook geen garantie kan gegeven worden over de kwaliteit van de publicaties of lezingen.
De gemeentelijke fusies van 1 januari 1977 riepen in België veel heemkundige kringen in het leven. De fusie-operatie deed leerkrachten, studenten en raadsleden zoeken naar de eigen identiteit van de gemeente of de stad die nu in een groter geheel opgenomen werd.
De laatste jaren kunnen de heemkringen rekenen op een hernieuwde populariteit, die vooral wordt gedragen door genealogisch onderzoek. Dit kan verklaard worden doordat de traditie van het van generatie op generatie overleveren van de familiegeschiedenis vaak niet langer wordt  voortgezet. Veel mensen gaan daardoor zelf uit op onderzoek naar hun  eigen herkomst. Hiervoor kunnen ze een beroep doen op de heemkring.
Vele kringen beheren vaak zelf een archief, een documentatiecentrum of een museum. Als bewaarders van lokaal erfgoed  zijn zij vaak een belangrijke cultuurdrager in de gemeente.
Ontstaan en Geschiedenis
In mei 1962, zoals in vele gemeenten in de jaren 1960, werd de Kring voor Heemkunde Berchem vzw opgericht. Men wou toen het verleden van de gemeente Berchem bewaren door er vooral documentatie en artefacten rond te verzamelen.
 
Tijdens de jaren 1960 en 1970 was de komst van (moderne) nieuwbouw en hoogbouw nog onmogelijk te stuiten. Dit was ook voor Berchem het geval. Van de vele hoeves en boerderijen die Berchem rijk was als plattelandsgemeente, bleven er in 1970 nog slechts 2 bewoond achter, de Roze Hoeve die gelegen was op De Veldekens en de Schaliënhoeve, gelegen op het Rooi.
 
Het houden van een veestapel en boerderijbedrijf was quasi onmogelijk geworden, wegens gebrek aan land om te verbouwen of om het vee te laten grazen. In januari 1970 verlieten de laatste bewoners de Schaliënhoeve en deze leek gedoemd om eveneens uit het Berchemse landschap te verdwijnen. De Roze Hoeve, iets verderop gelegen, zou nog bewoond blijven tot in 1997 en daarna zonder meer “per ongeluk” afgebroken worden om plaats te maken voor een nieuwe woonwijk.
 
Omdat andere Berchemse hoeven reeds verdwenen waren bij de aanleg van nieuwe straten en de Fruithoflaan en de Schaliënhoeve niet langer bewoond en gebruikt werd, vond het gemeentebestuur toch dat deze historische herenhoeve van het midden van de 16de eeuw moest geconserveerd worden.
 
In maart 1970 bezocht Dr. Jozef Weyns en maakte 2 dagen later zijn verslag over aan het gemeentebestuur. Hierop gebaseerd werd de Schaliënhoeve gerestaureerd en opnieuw in gebruik genomen in 1974. De schuur kreeg een andere bestemming, die van restaurant en de benedenverdieping van het woonstalhuis zou gebruikt worden als feestzaal. De zolder van het woonstalhuis werd door het gemeentebestuur van Berchem ingericht en toevertrouwd aan de Kring voor Heemkunde Berchem om te gebruiken als museumruimte.
 
De uitdrukking “schatten op zolder” was dan ook letterlijk toe te passen in Berchem. De Berchemse “schatten” kon men daadwerkelijk aantreffen op de zolder van deze mooi gerestaureerde herenhoeve.
 
Naast het zoldermuseum hadden we toen ook de beschikking over een rijhuis in het centrum dat werd gebruikt als stockageplaats en archiefruimte. Ook was dit huis in de Sint-Lambertusstraat 58, onze maatschappelijke zetel.
 
Intussen verstreken de jaren en bleven dezelfde bestuursleden en sympathisanten zich inzetten om het museum en zijn collectie te bewaren, te verrijken met de vele giften van Berchemnaars en vooral af te stoffen. (Ik weet dat dit een duidelijk negatieve bijklank heeft maar in de verschillende onderdelen van dit beleidsplan zal dit verder verklaard worden.) Ook startte men in 1993 met een nieuwsbrief van een tweetal pagina’s voor de leden en sympathisanten die later zou uitgroeien tot een ledenmagazine met een gemiddelde van 32 pagina’s en 4 maal per jaar zou verschijnen.
 
In 1996 bleek de locatie van de maatschappelijke zetel niet langer geschikt zodat deze ontruimd zou worden. Een aantal meubelstukken die geen plaats vonden in het museum, werden verkocht. De andere museumstukken werden voorlopig gestockeerd in de kelder van het districtshuis en het archief zou daarna worden ondergebracht in een geschikte locatie eens deze gevonden was. Uiteindelijk werd na een lange zoektocht een gerenoveerd lokaal in het voormalige Sint-Stanislascollege in gebruik genomen.
 
In 2013 moesten we ook daar opnieuw vertrekken door een andere bestemming voor dit lokaal. Daarop besloten we om niet langer onze archiefwerking en museumbeheer gescheiden te houden maar beide onder te brengen in ons eigen zoldermuseum.
 
Na de verhuis van ons archief eind 2013 én een onvoorziene lange sluiting van ons museum besloten enkele van onze bestuursleden dat het voor hen tijd geworden was om zich niet langer met heemkunde bezig te houden en ontslag te nemen.
 
Omdat we onze werking hierdoor moesten aanpassen én het echt wel tijd geworden was voor een grondige renovatie van het museum besloten we om samen hier werk van te maken.
 
Zo werden niet alleen alle kasten leeggemaakt maar werden er ook 2 houten wanden voorzien om hier kaders aan op te hangen. Na een grondige poetsbeurt werd de inhoud van de kasten bekeken en werd er gesnoeid in de hoeveelheid geëxposeerde voorwerpen zoals de collectie van de speelgoedkast en de collectie borrelglaasjes. Tijdens de Erfgoeddag van 27 april 2014 werd ons vernieuwde museum opnieuw opengesteld voor het publiek.
 
Dat deze hernieuwde start en aanpak in de smaak viel bij het publiek merken we aan het aantal bezoekers dat we mogen verwelkomen. Zo hebben we een jaargemiddelde van een 350-tal bezoekers, ongeveer het viervoud van het aantal tegenover de jaren daarvoor.
 
Op 1 april 2016, werd tijdens de statutaire jaarvergadering door het nieuwe bestuur besloten om de vereniging een moderne benaming te geven en te veranderen in Heemkring Berchem vzw.
 
In maart 2017 was onze archiefruimte intussen te klein geworden door aangroei van het archief én een groot aantal kaders met foto’s en plannen die we als gift voor de collectie hadden ontvangen. Hoe dit oplossen was de vraag? Door de ganse ruimte leeg te maken en aan alle wanden rekken te plaatsen zodat we beter konden stapelen. Dat dit een goed idee was, bleek uit het feit dat we slechts de helft van de huidige archiefruimte in gebruik hebben en we alvast voorzien zijn op een verdere aangroei van ons archief dat we stilaan een mooi documentatiecentrum mogen noemen. Ook hebben we gezorgd dat er voldoende TL-Ledverlichting is zodat we makkelijker aan tafel de archiefstukken kunnen raadplegen.
 
Ook is onze archiefruimte een polyvalente ruimte geworden zodat ze kan gebruikt worden voor vergaderingen, interviews, opzoekingen, expositie of projectieruimte voor (audio-)visuele toepassingen.
 
In 2018 hopen we verder de ingeslagen weg op te gaan met multimedia, sociale media en een vernieuwde website zodat we onze collectie beter kunnen ontsluiten in het digitale tijdperk, onze publiekswerking kunnen verbeteren en het grote publiek beter de weg vindt naar ons heemkundig museum en onze Berchemse artefacten.
Missie en Visie
MISSIE
Heemkring Berchem vzw heeft als doel: het bewaren, bestuderen, bekend maken en doen waarderen van het heem, de oudheidkunde, de geschiedenis en de volkskunde in al zijn aspecten.

VISIE (2018-2022)
Modernisering van het museum door digitale en op termijn ook audiovisuele toepassingen door gebruik te maken van:
  • Erfgoedapp of eigen (mobiele) applicatie voor museale doeleinden zoals extra informatie over museumstukken en voor erfgoedwandelingen in samenwerking met het District Berchem.
  • Eigen online-middelen voor museale doeleinden door middel van QR-code met link naar extra informatie op de eigen website.
  • Aanleggen van een eigen gratis Wifi-netwerk voor bezoekers die de Erfgoedapp of QR-code wensen te gebruiken.

Digitale ontsluiting van de collectie door gebruik te maken van “Berchem van Weleer”:
  • Deze “Berchem van Weleer” zorgt online voor de ontsluiting van de digitale fotocollectie en digitale archiefstukken via sociale media zoals Facebook en via een nog op te starten digitale beeldbank. In een later stadium kan ook Instagram hiervoor gebruikt worden.
  • De benaming geldt voor zowel de beeldbankwebsite én de Facebookgroep en andere sociale mediatoepassingen.

Inventarisatie en digitalisering van de eigen collectie
Deze inventarisatie met beschrijving is reeds opgestart voordat we verhuisden van de vorige locatie naar de huidige museumlocatie. Door de renovatiewerken in 2017 in ons museum werd deze “on hold” geplaatst.
Vanaf april 2018 ging ze opnieuw van start. De bedoeling is om collectiestukken te digitaliseren van zodra er een document/artikelnummer met bijhorende beschrijving beschikbaar is. Deze gegevens zullen vanzelfsprekend in een digitale database aanwezig zijn die zich eveneens in het museum zal bevinden zodat ze ter plaatse kan geraadpleegd worden.

Digitale ontsluiting van het archief:
  • De digitale ontsluiting van ons archief kan via sociale media zoals Facebook of via TV-scherm, laptop(s) of tablet(s) geplaatst in het museum. Het digitale papieren documentatiearchief evenals het fotoarchief kan op termijn geraadpleegd worden in de archiefruimte/documentatiecentrum van de heemkring.
  • Binnen dit kader zal er een Digitale Beeldbank Berchem (www.beeldbankberchem.be) opgestart worden zodra er voldoende geïnventariseerde en gedigitaliseerde collectiestukken zijn.

Uitgeven van nieuwe publicaties of herziene uitgave (modernere uitgave) van eigen reeds uitverkochte werken

Uitbreiding van de publieksactiviteiten

Uitbreiding van de doelgroepen en het publieksnetwerk
               
                 
Volg ons ook op
Heemkring Berchem vzw
MUSEUM
Heemkundig Zoldermuseum "Schaliënhoeve"
Rooiplein 6 - 2600 Berchem (Domein Park West)
museum@heemkringberchem.be
+32 3 292 51 15
PRESS
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit.
© 2018-2021 | Paul Gysen voor Heemkring Berchem
CONTACTS
Heemkring Berchem vzw
Auwersstraat 34 | 2600 Berchem
info@heemkringberchem.be
+32 3 292 51 15

MUSEUM
Heemkundig Zoldermuseum "Schaliënhoeve"
Rooiplein 6 - 2600 Berchem
(Domein Park West)
museum@heemkringberchem.be
+32 3 292 51 15
CONTACT
Heemkring Berchem vzw
Auwersstraat 34 | 2600 Berchem
museum@heemkringberchem.be
+32 3 292 51 15

Heemkring Berchem vzw
Heemkring Berchem vzw
Heemkring Berchem vzw
Heemkring Berchem vzw
CONTACT
Heemkring Berchem vzw
Auwersstraat 34 | 2600 Berchem
info@heemkringberchem.be
+32 3 292 51 15
© 2018-2021 | Paul Gysen voor Heemkring Berchem
Volg ons ook op
E-MAIL ONS
 Heemkring

 Zoldermuseum
Terug naar de inhoud